Έμαθα σήμερα τον Slavoj Zizek . Παραθέτω αρχικά ένα ανέκδοτο που είπε και στη συνέχεια ένα ενδιαφέρον άρθρο γι'αυτόν. Στους αρνητικά προκατειλημμένους και ανυπόμονους που θα πουν "να άλλος ένας γραφικός αναρχοαριστερός ψευτοεπαναστάτης" , συμβουλεύω να του δώσουν λίγο χρόνο πριν τον κρίνουν . Πραγματικά άλλωστε , ποιος μπορεί να διαφωνήσει μαζί του ? Σε αυτούς που αμέσως θα πανηγυρίσουν και θα πουν "ναι , να κόψουμε τα αρχίδια των καπιταλιστών , κρεμάλες" και άλλα τέτοια γραφικά , τους συμβουλεύω να ακούσουν και να διαβάσουν ακριβώς τι λέει αυτός ο κύριος και στην τελική πόσο δίκιο έχει....
"Θα γίνει με ένα σωστό , ειρηνικό ιδεολογικό είδος πάλης ..Ούτε που θα το πάρουν χαμπάρι.."
Έχει ονομαστεί «διανοούμενος σταρ της ροκ», «ο Έλβις της πολιτιστικής θεωρίας», και «ο αδεφλός Μαρξ» (The Marx Brother).
Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ, ο Σλοβένος φιλόσοφος και πολιτικός θεωρητικός, με χαρά ενθαρρύνει όλες αυτές τις...
δημοσιογραφικές καρικατούρες. Τα κείμενά του περιέχουν συστηματικά περισσότερα αστεία και ανέκδοτες ιστορίες από ότι συνηθίζεται στην ακαδημαϊκή πολιτική φιλοσοφία –το νέο του βιβλίο «Πρώτα ως τραγωδία, Έπειτα ως φάρσα», μια ανάλυση της παρούσας παγκόσμιας κρίσης δεν αποτελεί εξαίρεση—και ο ίδιος έχει πρωταγωνιστήσει σε δύο ντοκιμαντέρ(...)
Τα οποία τον κάνουν να φαντάζει ως ένας καλοήθης, εκκεντρικός, Κεντροευρωπαίος καραγκιόζης. (Ένα αμερικανικό περιοδικό παρατήρησε ότι μιλάει αγγλικά «σε υψηλές ταχύτητες», και με προφορά αντίστοιχη αυτής του χαρακτήρα που υποδύεται ο Άντι Κάουφμαν στο Taxi. Και όμως, κατά την ομολογία του κριτικού Άνταμ Κιρς, σε άρθρο στο New Republic με τον τίτλο «Θανατηφόρος Γελωτοποιός», ο Ζίζεκ δεν είναι τίποτα λιγότερο από «τον πιο επικίνδυνο φιλόσοφο στη Δύση». Πιθανόν ο Κιρς να ενέδιδε σε διάθεση για υπερβολή όταν έγραφε το άρθρο, ωστόσο η περιγραφή του για το Ζίζεκ αναδεικνύει κάτι σημαντικό, την περιφρόνησή του για την επικρατούσα πολιτική σκέψη, μια περιφρόνηση τόσο ολοκληρωμένη που ορισμένες φορές τον οδηγεί να «υπερεκθειάζει», σύμφωνα με τον Κιρς, «τον ολοκληρωτισμό και την πολιτική βία».
Είτε οι διαβόητες κριτικές του Κιρς στον Ζίζεκ είναι δικαιολογημένες είτε όχι, είναι καθόλα βέβαιο ότι οι εμπρηστικές «Λενινιστικές» προκλήσεις του Σλοβένου, και η διακριτική επιδοκιμασία του στο Ιακωβινικό «Τρόμο» και στην Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο έχουν ως πρόθεση να ξεβολέψουν και να θέσουν υπό αμφισβήτηση το είδος του φιλελευθερισμού που δεσπόζει στην πολιτική θεωρία στην Δύση –ειδικά στο αγγλοσαξονικό κομμάτι της. Οι πρόσφατοι καρποί αυτής της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου ενός βιβλίου για τη βία και μίας υπεράσπισης «χαμένων σκοπών», όλοι δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο Ζίζεκ, που βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για μια σειρά από ομιλίες σχετικά με την οικονομική κρίση και το σχέδιο του Ομπάμα για την υγεία, ρωτήθηκε από το δημοσιογράφο Jonathan Derbyshire για τη σχέση της δουλειάς του με την καθιερωμένη, φιλελεύθερη πολιτική θεωρία των Βρετανικών και Αμερικανικών πανεπιστημίων.
Ο Ζίζεκ πήρε το παράδειγμα του πιο καταλυτικού κειμένου της πολιτικής φιλοσοφίας γραμμένης στα Αγγλικά τα τελευταία 40 χρόνια, τη «Θεωρία της Δικαιοσύνης» του Τζον Ρόουλς. Κεντρικό επιχείρημα σε αυτό το βιβλίο είναι αυτό που ο Ρόουλς αποκαλεί «αρχή της διαφοράς», σύμφωνα με την οποία ανισότητες στην διανομή των αγαθών μπορεί να δικαιολογηθεί μονό εάν ωφελεί τα κατώτερα στρώματα. Η αντίληψη του Ζίζεκ είναι ότι «το μοντέλο του Ρόουλς λειτουργεί με μια μόνο μοιραία προϋπόθεση: ότι δεν υπάρχει αγανάκτηση... ο Ρόουλς δε λαμβάνει υπόψιν το παράλογο του φθόνου. Στις καπιταλιστικές σχέσεις σήμερα, ο φθόνος είναι κριτικής σημασίας. Ποτέ δεν πρέπει να υποτιμούμε τη δύναμη του φθόνου. Παρόλο που ο Ρόουλς και άλλοι φιλελεύθεροι υπέρμαχοι της ισότητας θέλουν να είναι σοβαροί αναλυτές, η τελική εικόνα του ανθρώπου στην οποία βασίζονται οι αναλύσεις τους είναι πολύ αφελής και ουτοπική.»
Επιπλέον ο Σλοβένος είναι εξίσου σκληρός και με όσους βρίσκονται στα αριστερά του Ρόουλς. «Έχω προσέξει πόσοι από τους ανθρώπους που θεωρούν τους εαυτούς τους πιο ριζοσπαστικούς από τη φιλελεύθερη καθιερωμένη σκέψη, δε δουλεύουν επισήμως στην πολιτική θεωρία, αλλά κρύβουν τους εαυτούς τους και δουλεύουν ως κριτικοί λογοτεχνίας και φιλόσοφοι. Είναι σαν ο ριζοσπαστισμός τους να είναι μια υπερβολή που τους αναγκάζει να αλλάξουν γένος».
Αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό για την ακαδημαϊκή αριστερά, κατά τη γνώμη του, είναι ο αφηρημένος μοραλισμός, τον οποίο αποκηρύσσει ως ουτοπία, όπως ο Μαρξ και ο Ένγκελς αποκήρυσσαν ως ουτοπιστές τους Γάλλους σοσιαλιστές. «Αυτός ο υπερβολικός ριζοσπαστισμός αρθρώνεται ως κάποιου είδους ηθικό ξέσπασμα. Και έχεις ένα είδος αφηρημένης, ηθικοπλαστικής πολιτικής στην οποία εστιάζεις σε ομάδες εμφανώς μη-προνομιούχες, άλλες φυλές, ομοφυλόφιλους κ.λ.π και μετά εκρήγνησαι μέσα στην ηθική σου οργή. Αυτό έχει να κάνει με τον πολιτιστικό, μετα-πολιτικό καπιταλισμό μας, στον οποίο οι πιο παθιασμένοι αγώνες είναι οι πολιτιστικοί. Η μεγάλη πλειοψηφία της αριστεράς δεν αμφισβητεί τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τον καπιταλισμό καθεαυτά. Κατά τον ίδιο τρόπο που όταν ήμαστε νέοι θέλαμε σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, αυτό που ένα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς θέλει σήμερα είναι καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο.»
Είναι ακριβώς αυτή η ετοιμότητα του Ζίζεκ να αμφισβητήσει τη «φιλελεύθερη δημοκρατία» με την οποία θεωρεί ότι πολλοί δυτικοί αριστεριστές έχουν πρώιμα συμβιβαστεί, που προκαλεί τόση αμηχανία στους κριτικούς του, συμπεριλαμβανομένου του Άνταμ Κιρς.
Συμφωνεί ότι δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για ερωτήσεις σχετικά με τη φύση της νομιμοποιημένης πολιτικής αρχής που απασχολούν τους περισσότερους φιλοσόφους. «Ναι, η νομιμοποιημένη εξουσία δεν είναι αυτό στο οποίο εστιάζω. Δεν αποστρέφομαι τη δημοκρατία, αλλά για μένα, παρόλο που η δημοκρατία, με την τυπική της έννοια, είναι πολύτιμη, δεν είναι καθεαυτή το μέτρο της υπέρτατης αλήθειας ή της αυθεντικότητας. Δεν θα έπρεπε να φετιχοποιούμε τη δημοκρατία –για παράδειγμα μπορείς να έχεις δημοκρατικές εκλογές όπου η πλειοψηφία ψηφίζει ένα δεξιό λαϊκιστή, και έπειτα έχεις τη δεξιά να συμπεριφέρεται στην κυβέρνηση ως μη νόμιμη. Δε νομίζω πως η τυπική διαδικασία εκλογής θα έπρεπε να εξισώνεται με τη νομιμοποίηση.»
Ο Ζίζεκ αποδίδει αυτή τη σκέψη στο Μαρξ. Και στο προοίμιο της οικονομικής κρίσης, το οποίο δεν έχει ακόμη αποσπάσει κάποιες σοβαρές αντιπροτάσεις από την αριστερά, εκτός από τον ξαναζεσταμένο Κεϋνσιανισμό προωθούμενο από οικονομολόγους σαν τον Πολ Κρούγκμαν και τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, πιστεύει ότι χρειαζόμαστε το Μαρξ περισσότερο από ποτέ. «Παρά την κρίση, δεν είχαμε κάποια σοβαρή προσπάθεια της αριστεράς να αναμετρηθούμε με αυτό που στην παλιά μαρξιστική ορολογία θα λέγαμε «κριτική της πολιτικής οικονομίας». Η βασική μαρξιστική πρόταση ήταν ότι η πολιτική δεν είναι απλώς πολιτική –η πολιτική βρίσκεται στην οικονομία. Αυτό θα έπρεπε να το αποκαταστήσουμε.»
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει μια τέτοια ανάλυση στην πραγματική πρακτική της πολιτικής; «Είμαι Λενινιστής. Ο Λένιν δε φοβόταν να λερώσει τα χέρια του, Αν μπορείς να πάρεις εξουσία, τότε άδραξέ την. Κάνε ό, τι είναι δυνατόν. Γι’αυτό υποστηρίζω τον Ομπάμα. Θεωρώ ότι η μάχη που δίνει τώρα για το σύστημα υγείας είναι φοβερής σημασίας, γιατί βρίσκεται στην καρδιά της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η βάση της καμπάνιας κατά του Ομπάμα είναι η ελευθερία της επιλογής. Και το δίδαγμα, αν κερδίσει, είναι ότι η ελευθερία της επιλογής είναι ασφαλώς κάτι όμορφο, αλλά λειτουργεί μόνο πάνω σε ένα υπόβαθρο κανονισμών, ηθικών προϋποθέσεων, οικονομικών συνθηκών κλπ. Η στάση μου δεν είναι ότι πρέπει να κάτσουμε και να περιμένουμε για κάποια μεγάλη επανάσταση να συμβεί. Πρέπει να εμπλεκόμαστε οπουδήποτε μπορούμε. Αν ο Ομπάμα κερδίσει τη μάχη του για το σύστημα υγείας, αν οποιοδήποτε χτύπημα μπορεί να επιτευχθεί ενάντια στην ιδεολογία της ελευθερίας της επιλογής, θα είναι μια νίκη για την οποία αξίζει κανείς να παλέψει.»
Και είναι δουλειά των φιλοσόφων και των διανοούμενων να εμπλακούν σε αυτόν τον ιδεολογικό αγώνα. Με άλλα λόγια, η θεωρία έχει σημασία. Ο Ζίζεκ διηγείται την ιστορία ενός φίλου που πάει να συναντήσει το Νόαμ Τσόμσκι, τον «πιο σημαντικό δημόσιο διανοούμενο» της Αμερικής. «Ο φίλος μου, μου είπε ότι ο Τσόμσκι είπε κάτι πολύ δυσάρεστο. Είπε ότι σήμερα δε χρειαζόμαστε θεωρία. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να πούμε στον κόσμο, εμπειρικά, τι συμβαίνει. Εδώ διαφωνώ βίαια: τα γεγονότα είναι γεγονότα, και είναι πολύτιμα, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν με τον ένα τρόπο ή με τον άλλον. Τα γεγονότα από μόνα τους δεν αρκούν. Πρέπει να αλλάξεις το ιδεολογικό υπόβαθρο.» Και στο τέλος της ιστορίας ο Ζίζεκ προσθέτει «Συγγνώμη, αλλά είμαι ένας παλιομοδίτικος ηπειρωτικός Ευρωπαίος. Η θεωρία είναι ιερή και τη χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ.»
Είναι ευχάριστο που υπάρχει έστω και ένας προοδευτικός Ελληνας... αστυνομικός, ο οποίος... αντί να γράφει μύδρους κατά των αναρχικών ή κείμενα προπαγάνδας ή άμυνα του κατεστημένου, προσεγγίζει ορισμένα θέματα με φρέσκια ματιά και... παραπέμπει επίσης σε βίντεο όπως αυτό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπειδή το... έφτιαξα εγώ το βίντεο, οφείλω να σε ευχαριστήσω. Δεν έχω διαβάσει όλα όσα γράφεις στο μπλογκ αλλά αρκετά, μέχρι στιγμής.
Ο διάλογος είναι σημαντικό πράγμα και απείρως σημαντικότερο από τη βία.
Δε θεωρώ τον εαυτό μου προοδευτικό . Απλά δε μου αρέσουν οι ταμπέλες . Επειδή ο τάδε είναι αναρχικός είναι δολοφόνος , μηδενιστής , επειδή ο δείνα είναι Αστυνομικός είναι αμόρφωτος , Χρυσαυγίτης κ.λ.π.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣ'ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια , μα έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρούμε το αυτονόητο πρωτότυπο και προοδευτικό...Εκεί μας καταντήσανε..